‘Het bos is mijn atelier’

Tijdelijke kunst in de natuur

Door Alice Rouwhorst

BAAK – Je kunt ze zomaar onverwacht tijdens een wandeling tegenkomen; vooral in het Baakse Hertenbosch en het Zevenmorgenbos. Tijdelijke natuurkunstwerken, meestal gemaakt op de grond. Ze laten je even stil staan, je verwonderen om vervolgens je pad met een boog om het kunstwerk heen en een glimlach op je mond te vervolgen. Wie maakt deze mooie creaties?

“Ik ben heel graag buiten, ik wandel graag. Als kind was dat wel anders. Dan moest er wel een bal mee, anders vond ik er niks aan.” Dat was in IJmuiden/Velsen en Haarlem. Als volwassene is met heel veel omzwervingen, waarvan een hele periode in Stoutenburg, Baak sinds vijf jaar zijn woonplaats. In dit dorp is Marco Ganzeman, hij is namelijk de man die verantwoordelijk is voor de verrassende kunstwerken, spelenderwijs met deze vorm van kunst begonnen. “Officieel heet het ‘Land art’. Een kunstvorm die in jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw opkwam. Andy Goldsworthy heeft het bekender gemaakt. Hij maakt hele grote natuurkunstwerken, ik doe het in het klein.”

Zin om te creëren
Het zaadje voor zijn natuurkunstwerken werd geplant in de tijd dat hij in Stoutenburg woonde. Marco: “Wij hielden daar acht tuinweken per jaar. Aan het eind van zo’n week mochten gasten kunstwerken in de tuin maken. Ik kneedde van aarde ballen, die ik opstapelde. Het werd mijn handtekening van de week. Het was alleen al mooi om te zien hoeveel verschillende kleuren aarde heeft. Deze ballen ben ik na de verhuizing hiernaartoe blijven maken. Ik heb elk paaltje van de gele Helmichwandelroute ook al eens voorzien van zo’n bal. En dat heeft zich uitgebreid naar meer creaties. Inspiratie haal ik uit de natuur zelf en via Pinterest of Flickr. Ik heb een gezonde nachtrust, maar ik lig tegenwoordig soms wakker om te bedenken wat ik zal gaan maken met materiaal dat ik verzameld heb. Dat is echt nieuw voor mij. Het is niet vervelend wakker liggen, hoor. Ik heb dan gewoon een sterke drang om iets te creëren. Zo leuk vind ik het!”

Liefde voor de natuur delen
Marco wil met zijn kunstwerken de schoonheid en de rijkdom van de natuur laten zien. Hij maakt ze daarom vooral op wandelpaden, zodat voorbijgangers mee kunnen genieten. Heel af en toe hoort hij een reactie, omdat hij dan net een kunstwerk aan het maken is. Maar over het algemeen ziet of hoort hij deze niet. Dat hoeft voor hem ook niet. Hij hoopt dat zijn werk een glimlach oplevert. “Als ik nu wandel, kijk ik om me heen met een andere blik. Ik zie zoveel kleuren, zoveel vormen. Noem het een kunstenaarsblik. Ik zoom meer op dingen in, bekijk het van een andere kant. Letterlijk. Bijvoorbeeld zo’n pispotje. Wist je dat die aan de onderkant vijf groene adertjes heeft? Nou, dat wil ik delen, dus dan ligt het bloempje op z’n kop in mijn kunstwerk”, zegt hij met een twinkeling in zijn ogen.

Zoeken naar materialen en spontane vondsten
Voor zijn creaties gebruikt Marco wat hij tijdens een wandeling in het bos vindt of hij verzamelt een poosje verschillende dingen. Naast alles uit het bos, gebruikt hij af en toe wat de moestuin oplevert. “Bladeren, bloemen, takjes, kleurrijke bessen, eikels, tamme kastanjes… Van alles is bruikbaar. Ik pluk niks wat bloeit waar heel weinig van is. Voor paardenbloemen maak ik een uitzondering, daar zijn er voldoende van of bladeren van klimop.” Marco wijst naar buiten. Daar kijken we uit over een omgeploegd weiland afgerasterd met prikkeldraad met op de achtergrond de Singelwal en Huize Baak. “Op een aantal punten van het draad heb ik paardenbloemen gedaan. Het ziet er direct fleuriger uit en het verzacht de hardheid van het prikkeldraad.” Een poosje heeft hij gevorkte takjes verzameld. Die nam hij mee in zijn rugzak, totdat hij er voldoende van had om er dat van te maken wat hij in zijn hoofd had. ”Ik zag ze op een gegeven moment overal”, zegt hij lachend. “Het maken van een kunstwerk is leuk, maar het vooraf zoeken naar materialen is dat ook.” Soms komt hij tijdens zijn wandeling leuke verrassingen tegen. Kunstwerken ontstaan dan spontaan, voor anderen heeft hij een plan in zijn hoofd. “Ze waren in het bos aan het zagen. Van het zaagsel heb ik een dambord gemaakt in het Zevenmorgenbos in het open stuk. Daar probeer ik vaak dingen uit. Het bos is mijn atelier.”

Vergankelijkheid
Marco maakt composities in cirkels, vierkanten, driehoeken, spiraalvormen, maar ook voorstellingen of hij maakt kunstwerken na, zoals een Mondriaan. Af en toe gebruikt hij een mal, bijvoorbeeld bij een cirkel. De tijd die hij nodig heeft om iets te maken varieert van een uur tot twee à drie uur. Soms is een kunstwerk al na een kwartier weer weg, bijvoorbeeld omdat het meegenomen wordt door de wind. “Alles is vergankelijk, ook mijn kunst.” Hij wil de natuur niet verstoren. “Ik doe alleen een kunstzinnige ingreep. Het materiaal dat ik gebruik blijft daar waar het hoort, buiten in de natuur. Mijn favoriete jaargetijde om iets te maken is de zomer. Dan zijn alle kleuren van de regenboog aanwezig. Maar de herfst biedt weer veel gekleurde bladeren, noten en vruchten. In de winter, áls er sneeuw ligt of als het vriest, kan ik daarmee aan de slag. Sneeuwballen in een boom of bladeren in ijs. Ach, eigenlijk brengt elk jaargetijde bruikbaar materiaal en heeft zo zijn charme.”

Ansichtkaarten
Van al zijn creaties heeft hij mooie foto’s gemaakt die hij voor zichzelf heeft gebundeld in verschillende boekjes. Blijft het toch voor de eeuwigheid bestaan. Daarnaast heeft hij ansichtkaarten gemaakt, die hij hoopt binnenkort in de regio te kunnen verkopen.

Met een andere blik
Op de vraag of hij nog wel ‘gewoon’ kan wandelen zonder om de tien stappen te moeten stoppen om iets te bekijken of te pakken, antwoordde Marco bevestigend. “Zeker als ik met Carolien, mijn partner, wandel, ben ik met haar en dan stappen we lekker door. Maar mijn blik is wel veranderd. Ik beleef nog meer plezier aan het buiten zijn en geniet nog meer dan voorheen.”