‘Haal die kinderen uit die stoeltjes’

Prof. dr. Erik Scherder motiveert waarom

Door Liesbeth Spaansen

BRONCKHORST/ZELHEM – Maar liefst 140 inwoners uit de gemeente Bronckhorst kwamen naar De Brink in Zelhem. Daar werd op dinsdag 16 april een middag gehouden als onderdeel van de beweeg en cultuurmaand in Bronckhorst met als doel kennis te maken met allerlei vormen van sport, bewegen en cultuur. Deze middag was hoogleraar neuropsychologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam Prof. dr. Erik Scherder, uitgenodigd om te vertellen over het belang van blijven bewegen, elkaar ontmoeten en het blijven prikkelen van de hersenen. In een paneldiscussie werd ingegaan op de rol die verenigingen hierbij kunnen spelen.

Dagvoorzitter Pia van der Boom heette allen welkom en begeleidde de middag met het thema: Wat zou de gemeente Bronckhorst moeten doen voor een ‘blue zone’, een gebied waar de mensen bovengemiddeld vaak 100 jaar of ouder worden en langer gezond blijven.

Prof. dr. Erik Scherder
“Het is geweldig mooi hier, prachtig. Ik ben opgehaald en we reden niet al te snel door het landschap hier naartoe. Ik kom uit Amsterdam en daar ziet het er heel anders uit”, steekt Scherder van wal. Om daar later aan toe te voegen: “Bewegen in een groene omgeving is een groot goed. Je gaat er minder van piekeren. Het is ook beter dan bewegen in de stad. Al zeg ik tegen mensen die zoals ik in Amsterdam wonen, dat wandelen in de stad altijd beter is dan niet wandelen, maar door te wandelen in het groen ga je van frustratie naar goede ideeën.”

Wat is leeftijd
Prof. dr. Erik Scherder verzet zich tegen leeftijdsgroepen. “Er wordt gesproken over 40+, 55+, 60+. Maar wat willen we met deze stereotypering? Jullie zullen schrikken, maar de knik zit op 30. Vanaf de geboorte tot je 30ste jaar ontwikkel je. Ook je hersenen!”

Over het ouder worden is Scherder helder. “Met een druk leven is eigenlijk niks mis. Meer comfort is niet altijd beter. Doe nieuwe dingen, doe uitdagende dingen en doe nog steeds moeite om iets te doen, ook na je pensioen. En doe wat je wilt doen, maar blijf met elkaar in contact.” Eenzaamheid bestaat onder ouderen maar ook onder jongeren, denk hierbij aan de covid-periode.

Het brein in
Met beelden van hersenen op het scherm, duidt Scherder het belang aan van gezonde verbindingen in het brein. “Myeline, die witte stof, zorgt ervoor dat zenuwimpulsen sneller worden doorgestuurd”, wijst hij aan met een lampje. “Door voldoende dingen te doen, door te bewegen, kun je de verbindingen in de hersenen kwalitatief hoog houden. De doorbloeding van een lichaam neemt af naarmate je langer zit. Ofwel: The busier the better.”

Scherder laat de twee hersenhelften zien, het harde hersenvlies, de ‘rich club hubs’, de amygdala met als centrale rol de verwerking van prikkels en regulatie van angst. “In de frontale lob, daar gebeurt het: plannen, structuur, werkgeheugen, impulscontrole, zelfreflectie, flexibel denken, creativiteit, problemen oplossen, initiatief nemen, gemotiveerd zijn! Wie heel veel zit, komt uit op nul!”

Bewegen
“Buitenspelen is goud waard in de ontwikkeling van kinderen. Daarom ben ik ook ambassadeur van Jantje beton.” Hij is strijdvaardig. “Kinderen zitten de hele dag. Haal die kinderen uit die stoeltjes! Om een voorbeeld te noemen: vroeger was je oud als je ouderdomssuiker kreeg. Nu komt diabetes type 2 voor vanaf vijf jaar.”

Het is zo belangrijk om na elk half uur zitten drie minuten te bewegen. Dat geldt voor iedereen, niet alleen voor zijn studenten van de Universiteit Amsterdam, maar ook voor zijn toehoorders in De Brink. Zij deden het ‘Scherdertje’ zoals de oefening genoemd is: opstaan, maar niet hoger dan een squad. “Die kun je drie minuten volhouden en tegelijk schrijf je met je armen letters in de lucht.”

Blue zones
Ze noemen het ‘blue zones’, plekken waar mensen in goede gezondheid 100 worden: Loma Linda, Californië; Nicoya, Costa Rica; Sardinië, Italië; Ikaria, Griekenland; Okinawa, Japan. De sociale factor is het allerbelangrijkste, en gezond leven. Ook hier, vertelt Scherder, worden we steeds ouder, ook om dat er medische interventie beschikbaar is.

Toch is er nog veel te verbeteren. “Ik sprak wethouders die tevreden waren. Ik was daar teleurgesteld over. Hoe kon dat? We hadden covid en bewegingsarmoede”, zegt Scherder. ”Wat kun je als samenleving doen als de overheid blijkbaar niet voldoende zorg wil bieden? Want als u het niet wilt, dan gebeurt het ook niet. Ook voor groepen met financiële zorg is bewegen belangrijk.”

In Bronckhorst bestaat onder andere Meedoen in Bronckhorst, waar veel verenigingen zich bij aangesloten hebben. “Ik zie liever de jeugd meer bewegen, maar je kunt op elke leeftijd nog beginnen met bewegen”, besluit Prof. dr. Erik Scherder. Dat is mooi om te weten!

Paneldiscussie
Het panel, Kelly Rijswijk, Ole Bekker, Evert Blaauw en Rien Scholten, kon na een pauze van start met de vraag over wat er nodig is om van Bronckhorst ook een ‘blue zone’ te maken. Dagvoorzitter Van de Boom vroeg: “Nu we ‘dit’ weten, wat betekent dat dan?”

Stelling 1: community
Omtrent ‘Inrichten van de gemeente als ‘blue zone’ is de oplossing’ schetste Kelly Rijswijk uit Wichmond een plek “waar we wonen, wat voldoende faciliteiten heeft, een ingerichte fysieke omgeving is én waar we met elkaar zijn voor een praatje met de buren, een ommetje fietsen, elkaar ontmoeten in de supermarkt. Het gevoel van een gemeenschap, rekening houden met wie er woont. Een buurtbus wel of niet maakt de bubbel kleiner.” Ze hoopt dat het college zorgt voor het in stand houden van de verenigingen/groepen in het dorp en dat naoberschap goed wordt ondersteund.

De panelleden beamen dat en hopen ook dat de voorzieningen dichtbij, op loop- of fietsafstand beschikbaar blijven. Er wordt al verarming gezien. Nieuwe initiatieven door de gemeente, maar ook vanuit de gemeenschap zijn gewenst. Ook haakt men aan op het te makkelijk beschikbaar zijn van ongezond eten, zeer ongewenst in een ‘blue zone’. Zou een huisarts ‘welzijn op recept’ kunnen geven? Kan vitaliteit sexy worden gemaakt?

Uit de zaal komt de vraag hoe je mensen geënthousiasmeerd krijgt, dat iemand daadwerkelijk mee gaat doen met die leuke initiatieven die er al zijn. Ook stelt iemand dat de scholen al genoeg doen, maar eigenlijk niet leren hoe we gezond moeten zijn. Gelukkig zijn er scholen die met kinderen wandelen, of een moestuin aanleggen op het schoolplein. Toch wordt ook verwezen naar thuis, waar ouders kinderen moeten voorleven gezond te zijn: niet met de auto, mobiel weg, en wandelen door het dorp of in het bos.

Ondanks dat de gemeente die zaken juist niet bepaalt, heeft Bronckhorst wel combinatiefunctionarissen die zich op alle fronten inzetten op gezondheid en bewegen. Denk aan deze ‘beweeg- en cultuurmaand in Bronckhorst’, voetbaltoernooitjes en schoolzwemmen.

Stelling 2: stressmanagement
Met de stelling ‘Verenigingen hebben (zorg)professionals nodig voor verbetering van mentale gezondheid’ komt Ike Bekker uit Halle meteen tot de kern: “Het is bij sportverenigingen niet bekend of leden mentale problemen hebben. We willen graag steun krijgen om dit te signaleren en zorgprofessionals kunnen inschakelen om leden te helpen zodat ze kunnen blijven sporten.”

Een aantal leden komt terug en wordt opgevangen in een team, maar bij vrijwilligers binnen kleine clubs met al genoeg taken, is te weinig kennis en kunde om mentale hulp te kunnen bieden. Bij sportclubs is al een fysiotherapeut bij trainingen, maar geen mentale hulpverlening, hulp die overigens ook nodig kan zijn bij niet sport gerelateerde clubs. Evert Blaauw geeft aan dat de gemeente in een begeleidingscursus kan voorzien. Ook werd geopperd om kinderen al zo jong mogelijk te leren om oprecht naar elkaar om te zien.

Stelling 3: voeding
Wethouder sport Evert Blaauw uit Zelhem, stelt dat ‘de gemeente het belangrijk vindt dat gezonde voeding op veel verschillende plekken in de gemeente te verkrijgen is en hierin een faciliterende rol heeft’. “We zijn een JOGG-gemeente, en hebben aandacht voor gezond voedsel en ook gezonde sportkantines. We maken kleine stapjes, zijn goed op weg, maar het kan altijd beter.”

Uit de zaal komen opmerkingen over het aanbod van gezond voedsel. “Hoeveel invloed heb je op een snackbar bij de schoolomgeving?” Blaauw meent wel een verandering te zien in cafetaria’s, waar ook broodjes gezond te koop zijn. Toch wordt gepleit dat het aanbod echt gezonder moet worden. Fitte kinderen kunnen immers beter leren. De wethouders gaan de scholen daarover aanschrijven.

Stelling 4: bewegen
Rien Scholten uit Steenderen is een fervent fietser. Zijn stelling: ‘Met sport word je fit, maar niet gezond!’ wil hij dat verenigingen, gemeente en scholen bewegen gaan faciliteren en stimuleren. “Mijn droom is dat Bronckhorst de meest vitale stad van Nederland wordt. Dit kan door ouders te verbieden de kinderen met de auto naar school te brengen. Ga met de fiets naar de winkel. Maak bewegen in de ‘blue zone’ vast onderdeel van de dag. De mindset moet anders: we moeten het elkaar moeilijker maken.”

Iemand stelt de vraag of een sportschool mensen mag vragen om die 500 meter van huis naar hun sportuurtje te komen lopen. Maar ‘moet’ is lastig, er is ‘moed’ voor nodig dit te realiseren.

Na dankwoorden voor de organisatie en de concrete kansen en toezeggingen die deze middag konden worden genoteerd, kreeg Erik Scherder een gezond sapje en de panelleden een mand met gezonde borrelhapjes. De netwerkborrel die volgde leverde nog ideeën en suggesties op voor de combinatiefunctionarissen Lisa Middelkoop en Karin ten Heggeler.

www.bronckhorst.nl/beweegencultuurmaand