Het is nooit te laat om te herdenken

BAAK – Antoon Hissink en Gerda Romeijn-Harenberg onthulden onder toeziend oog van burgemeester Marianne Besselink en andere genodigden een herdenkingsmonument aan de Dollemansstraat voor de aldaar neergestorte Lancaster bommenwerper op 26 juni 1943. Hierbij kwamen zes bemanningsleden, jonge Engelse en Canadese mannen, om het leven. De Canadese piloot wist zich in veiligheid te brengen met zijn schietstoel.

Door Alice Rouwhorst

Henk Samberg en Aloys Schut hebben met financiële ondersteuning van de gemeente Bronckhorst, het Helmichfonds en Baaks Belang en met andere hulp in de vorm van arbeid, ruimte en middelen zorg gedragen voor de totstandkoming van het monument. Het eerste initiatief lag in het begin van deze eeuw bij Marinus Harenberg, maar die kreeg geen vergunning. Zijn achternicht, Gerda Romeijn-Harenberg, ging er jaren later mee aan de slag. Zij hoorde van een monument in Winterswijk en van een monument voor Engelandvaarders in Ravenstein, haar woonplaats. “Verdorie, dacht ik, daar en hier wel, maar geen monument in Bronckhorst? Dat kan niet”, verklaart de kwieke negentigjarige Gerda haar actie. De gemeente Bronckhorst beloofde haar om het op te pakken, maar het bleef daarna stil. “Via, via kwam ik met Henk Samberg in contact en die heeft er samen met Aloys Schut serieus werk van gemaakt en daar ben ik heel blij om! Ik zal onze contacten gaan missen nu het klaar is.”

Buurkinderen herinneren zich het nog als de dag van gisteren
Als dertienjarig meisje was Gerda min of meer getuige van de crash. Ze herinnert zich met name de deel waar vijf lijkkisten stonden. “Mijn vader was de ‘liekboer’ van de buurt, vandaar.” De 87-jarige Antoon Hissink, nu woonachtig in Deventer, zag de crash als tienjarige jongen met eigen ogen gebeuren. “Het was de hele avond al onrustig. Het zag zwart van de vele bommenwerpers in de lucht. Heel spannend vond ik dat. Mijn vader riep: ‘Toon blief hier, ej goat neet kiek’n!’. Maar dat deed ik wel, tot ik naar binnen getrokken werd. Ik zag een brandend toestel waar een brandende motor vanaf viel en die kwam mijn kant op. Het zwenkte naar links over de oude school en de bakkerij en daar plofte hij met een hels kabaal neer. Na de crash bleef het wel anderhalf uur lang lawaaiig, door alle munitie die ontplofte.”

De toen vijfjarige Riek Jansen (van de bakker), nu woonachtig in Angerlo, kan zich nog herinneren dat ze op een stoel voor het keukenraam stond en het ramptoerisme aanschouwde. Het vliegtuig brandde nog. Totdat de Duitsers kwamen, die stuurden iedereen weg. “Pas veel later bedenk je, dat we heel veel geluk hebben gehad. Zoveel huizen in de buurt, maar dat het toestel precies daar in het weiland belandde….”

Plechtige onthulling
Op de tropische vrijdagmorgen van 26 juni 2020, 77 jaar later, aan de twee buurkinderen van toen de eer om het monument te onthullen: een gemetselde zuil met bovenop een granieten tegel en een silhouet van een Lancaster. In de zuil een steen met daarin gegraveerd de namen van de bemanningsleden en daaronder een afbeelding van het vliegtuig met uitleg over wie waar zat. Het mooie gedenkteken werd met applaus ontvangen. Na het spelen van ‘The Last Post’ door Jan Schieven was het een minuut stil.
Burgemeester Besselink benadrukte het belang van een dergelijk oorlogsmonument. “Het blijft belangrijk om stil te staan bij wat hier gebeurd is. Ook na zoveel jaren. Herdenken is nooit te laat. Zij zorgden voor de bevrijding van een hele nare tijd waarin zich veel leed heeft afgespeeld. Dit monument is niet alleen voor degenen die hier omgekomen zijn, maar ook voor hen die het hebben zien gebeuren.”

Bloemen werden gelegd en foto’s genomen. Via een livestream was de zoon van de piloot, Eric Davidson, aanwezig bij de plechtigheid. De speeches werden direct voor hem in het Engels vertaald, zodat hij de hele ceremonie kon volgen. Hij vond het zeer bijzonder dat hij kon zien waar het vliegtuig van zijn vader destijds terecht gekomen was. Hij was onder de indruk en vond het een grote eer dat het na zoveel jaar herdacht werd met een gedenkteken. Zijn vader, inmiddels overleden, sprak weinig over de gebeurtenissen in de oorlog, liet hij weten. Na het officiële gedeelte gingen de genodigden terug naar het Martinushuus, waar ze een lunch aangeboden kregen en werd de dag vervolgd met onder andere een lezing van Samberg over de (vermoedelijke) gang van zaken voor, tijdens en na de crash.