‘Their name liveth forever more’
MaatschappijSTEENDEREN – “Het nationaal comité 4 en 5 mei doet de komende jaren op iedereen een appél om zich in te zetten voor de waarde van vrijheid”, geeft Stef Groot Nibbelink van het 4 mei comité in zijn welkomstwoord door. Het comité is onderdeel van Stichting Oranjecomité Steenderen en Stichting Oranjefeesten Toldijk. Zij stond bij het monument bij het Aviko kantoor in Steenderen, het voormalige gemeentehuis, stil bij het thema van 2022: ‘Vrijheid in verbondenheid’.
Door Liesbeth Spaansen
Na twee jaar een herdenking door alleen comitéleden en afgevaardigden van de gemeente Bronckhorst, was het dit jaar ook weer mogelijk om als familie of belangstellende aanwezig te zijn. Jong en oud gaf gehoor aan de uitnodiging. Ook zorgden de koperblazers van Muziekvereniging Nieuw Leven onder leiding van Henk Vruggink weer voor de muzikale omlijsting.
Stef Groot Nibbelink, voorzitter van de Stichting Oranjefeesten Toldijk memoreerde de gevallenen. “Degene uit de voormalige gemeente Steenderen die het slachtoffer werden tijdens gevechten, onderdrukking, ook in concentratiekampen en zelfs tijdens de bevrijding zelf. Ook herdenken we de gevallenen sinds de tweede wereldoorlog zoals in Nederlands Indië.”
Gastspreker van het eigen 4 mei comité, Peter van Drunen, hield een toespraak waarin hij het woord ‘vrijheid’ uitlegde als het vermogen om je leven in te vullen zoals je dat zelf wil, zonder dat de overheid of anderen daar tussen komen. “De enige legitieme reden waarom de vrijheid van een burger begrensd mag worden, is om schade aan anderen te vermijden”, zo stelt hij. Daar wordt grote waarde aan gehecht. “Vrij zijn wordt als een cruciale Nederlandse eigenschap gezien. Vrijheid te gaan en te staan waar je wilt, keuzevrijheid en aan niemand verantwoording af te leggen.”
Peter van Drunen duidde ook de schaduwkant van individualisme en de omarming van individuele vrijheid, in het licht van de coronacrisis. “Deze crisis heeft iets fundamenteels bloot gelegd, namelijk dat we onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Plots werd duidelijk dat zelfs basale zaken als praten, kuchen, hoesten en niezen andere mensen kunnen schaden door ze te besmetten met een potentieel dodelijk virus.” Beslissingen van medeburgers hadden een dramatische impact; planbare zorg werd uitgesteld, ten dele als gevolg van beslissingen van anderen om zich niet te laten vaccineren. Scholen, winkels en sportscholen sloten. “Iedereen werd geraakt als de besmettingen te snel toenamen omdat te veel mensen zich niet hielden aan de voorzorgsmaatregelen. Ons gedrag heeft bijna altijd een impact op anderen. Als we vanuit dit perspectief naar de vrijheid kijken, dan zien we dat bescherming tegen tirannie om een hele andere actie vraagt.”
De bezetting door het naziregime maakte op extreme wijze duidelijk welke gevolgen de afbraak van die democratische vrijheid heeft gehad. Van Drunen memoreert de herinnering van Jan Agterkamp en Bernard Besselink, die werden verraden en vermoord. “In Jan en Bernard gedenken we ook de deportatie van de joodse families Aussen en Philips uit onze voormalige gemeente en aan al die anderen die via kamp Amersfoort naar de concentratiekampen zijn afgevoerd en daar onder erbarmelijke omstandigheden zijn gestorven. Hun namen leven voort door een plekje op de gedachtenismuur in kamp Amersfoort. Dit mede gerealiseerd door de inzet van leden van de Historische Vereniging Steenderen. In H.J. Beijer gedenken we de Indiëgangers, een vergeten groep, deze soldaten keerden in 1949 en 50 terug naar Nederland en er was geen overheidswelkom.”
De capitulatie van Duitsland gaf Nederland haar vrijheid terug door het herstel van de democratie in 1945. Gewone burgers kregen opnieuw controle over de manier waarop ze bestuurd werden. “Laten we deze gelegenheid, nu 77 jaar later, gebruiken om het belang van de democratie te onderstrepen, en om na te denken over manieren waarop we die verder kunnen verdiepen en aanscherpen. Dat is de vrijheid die het waard is om te verdedigen.”
Leerlingen droegen gedichten voor. Jinte Schieven van De Rank in Toldijk en Jade Derksen en Demi van Beek van De Pannevogel in Steenderen.”
Na het Taptoesignaal en de twee minuten stilte en het zingen van het Wilhelmus, werden bloemstukken gelegd bij het monument. Namens de gemeente Bronckhorst was raadslid Marcel Westerink hier aanwezig. De stille tocht naar de Algemene Begraafplaats voerde langs het gedenkteken ’40-’45 bij de Willibrordkerk.
Stef Groot Nibbelink noemde bij de graven van de in de tweede wereldoorlog omgekomen vliegeniers al hun namen zodat ‘Their name liveth forever more’, ‘Hun naam leeft voor altijd’: de sergeanten Williams, Brown, Cowgill, Sinclear, Francis en officer Sparling, die 25 juni 1943 in Engeland opstegen in een Halifax bommenwerper, dat in de Luur werd geraakt, de bommen loste en neerkwam in Baak.
De sergeanten Bowman en Wakeford, flight sergeant Duggleby, pilot officer Mc D. Barr en sergeant Bender vertrokken op 16 juni 1944 in een Halifax vanuit Yorkshire Engeland, maar crashten in de Luur.
Op 20 januari werd een Spitfire van het Polish Flight Squadron boven Toldijk geraakt. Piloot Hajduk kwam om. Het laatste graf was tot voor kort van een onbekende soldaat. “Twee jaar geleden is deze alsnog geïdentificeerd. Het betreft luitenant John Gordon Kavanagh.” Hij kwam aan het eind van de tweede wereldoorlog, op 5 april om op Rha.
Na het Taptoe signaal legde leerlingen van de Pannevogel bloemen bij het geadopteerde graf. Daarna werden de kaarsen ontstoken en rozen gelegd. Want deze herdenking is niet alleen voor oud, maar ook voor de jongste generatie. Zij leren wat de waarde van vrijheid is en zo vrijheid door te geven.
Vrijheid is spelen op een plek waar jij mag zijn.
Vrijheid is eerlijk delen zonder angst, geweld of pijn.
Vrijheid is elkaar vergeven, daar is liefde bij gebaat.
Vrijheid is in vrede leven zonder muur of prikkeldraad.
Jinte Schieven, 4 mei 2022
Het is lang geleden, maar wij mogen het nooit vergeten.
Oorlog is zinloos geweld, waarin mensen zoals jij en ik pijn en ontberingen hebben gekend.
Velen van hen stierven door uitputting en ziekte, of werden weggevoerd en gingen hun dood tegemoet.
Laten wij vandaag herdenken, even stilstaan als eerbetoon aan hen die hun leven gaven voor onze vrijheid.
Jade Derksen en Demi van Beek, 4 mei 2022
Meer foto’s staan op Achterhoekfoto.nl