Emotioneel bezoek uit Australië aan Het Kervel
Ook veel interesse bij volgende generatie
HENGELO - Het boek 'Adres Kervel-kelder' kwam tien jaar geleden uit, maar de herinneringen aan de gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog blijven ook bij de volgende generatie voortleven. Na Lisa McKee en Lily Reid kwam nu Robina Fellner uit Australië een bezoek brengen aan Het Kervel om te zien waar haar familie zich verborgen hield voor de Duitsers. Samen met Trix Otto uit De Wijk, die ook een periode in het landhuis doorbracht, was ik bij een rondleiding van beheerder Jan de Groot.
Door Willy Hermans
De lange nasleep is ook voor mij heel bijzonder. Regelmatig zoeken kinderen van Kervelgangers contact voor informatie of een bezoek. Deze keer kwamen Charlie en Robina Fellner naar Hengelo, als tussenstop van een rondreis door Europa. Robina is de dochter van Eric Kahn.
Het Kervel was tijdens de oorlog een toevluchtsoord voor allerlei mensen die een veilige plek zochten. Bovengronds hadden pensiongasten, kunstenaars, schrijvers gezellige avonden met toneel, dans en muziek onder leiding van beheerders Ben en Alie de Graaf. In 1943 vestigde zich er ook een school uit Arnhem. Vanaf april 1943 bracht een groep van 15-20 onderduikers een jaar lang in de speciaal daarvoor gegraven kelders door.
Familie Kahn
Onder hen was Gerda Kahn, die drie zoons had: Eric, Robert en Harry Kahn. Ze kwam oorspronkelijk uit Hamburg, maar in de jaren 30 vluchtte ze met haar gezin, net als veel andere Duitse joden naar Nederland (Amsterdam). Aan het begin van de oorlog kwamen ze door bemiddeling van het verzet terecht op Het Kervel. Alleen Robert ging naar Zeist. Aanvankelijk bovengronds, maar in 1943 zochten ze de schuilplaats in de kelder op. Robert kon in Zeist niet wennen, waardoor Eric met hem ruilde. Achteraf een bizarre ruil, waardoor Eric de oorlog zou overleven, maar zijn broertjes juist omkwamen in een concentratiekamp. In april 1944 werden Robert en Harry gearresteerd bij een inval op Het Kervel door de Duitsers. Hierbij werden ook Max en Karel Jacobs uit Hengelo opgepakt. Zij werden overgebracht naar het Huis van Bewaring in Arnhem. In september 1944 gingen ze op transport naar Auschwitz, in dezelfde trein als Anne Frank. Daar werden ze direct na aankomst om het leven gebracht.
Onderduiker Eric Kahn overleefde oorlog door ruil met broer
Gerda en Eric Kahn overleefden de oorlog wel. Gerda kreeg na de oorlog een relatie met Ben de Graaf, de man die zoveel mensen het leven gered heeft, maar daarvoor nooit de waardering heeft gekregen. In 1950 emigreerden zij naar Australië, waar ze meer mogelijkheden zagen om een nieuw leven te beginnen. Eric trouwde, maar heeft nooit met zijn drie dochters over de oorlog gepraat.
Schuilplaats voor (joodse) onderduikers
Zelf begon ik in 1996 met het schrijven van een boek over Het Kervel. Bij een bezoek van Eric Baruch uit Australië organiseerde ik een reünie waarbij o.a. Edith Jacobs, Tepie Klem en Wim en Marietje Vink aanwezig waren. Allen zijn zij hoofdrolspelers in het boek Adres Kervel-kelder.
Ik kreeg contact met de onderduikers die over de hele wereld waren uitgezworven. Zo ook met Eric Kahn in Australië, die wel wat vragen van mij beantwoordde maar nooit met zijn dochters Lisa, Robina en Virginia over de oorlog sprak. Pas na de publicatie van het boek in 2006 kregen ze via Trix het boek in handen, kwamen zij erachter wat zich allemaal had afgespeeld in Nederland en wat hun vader had meegemaakt. Na enige tijd meldden zij zich via de mail dan ook bij mij. In het bijzonder waren zij geïnteresseerd in wat de broertjes van hun vader hadden meegemaakt na de arrestatie. Dat puzzelstukje is nog niet helemaal gevonden. De twee broers brachten een periode in de gevangenis door, maar wat er tot het transport vanuit Westerbork is gebeurd, is nog steeds niet duidelijk.
Bezoeken aan Het Kervel
In november 2014 bracht Lisa McKee-Kahn al een bezoek aan Het Kervel. Haar zus Robina Fellner-Kahn volgde op 30 juni. Samen met haar man maakt ze een rondreis door Europa, waar ze ook een bezoek bracht aan Auschwitz, Westerbork, Amsterdam en Hamburg, waar haar vader is geboren. Op dezelfde dag was Trix Otto-de Graaf aanwezig, een nicht van Ben de Graaf. Zij heeft ook enkele kinderjaren bovengronds op het 'witte kasteel' doorgebracht en kon het zich nog goed herinneren. Samen met beheerder Jan de Groot was het een indrukwekkende rondleiding, waarbij veel emoties naar boven kwamen. In Australië hadden de kinderen van Eric Kahn hoe het er in werkelijkheid uitzag.
De onderaardse gangen en kelders zijn niet helemaal meer in de oude staat, maar nog wel goed herkenbaar. Veel is er veranderd in de tijd van het klooster, toen kelders verder zijn uitgegraven en unieke muurtekeningen van Eric Baruch zijn helaas betegeld. De schouw in de eetzaal is nog steeds aanwezig. Hiervoor stond een kachel die weg kon draaien en men door een gat in de grond naar de kelder kon afdalen.
Van de groep die een jaar in de kelder verbleef zijn alleen Edith (Nijmegen, 88 jaar) en Hetty Jacobs (Californië, 89 jaar) nog in leven. Maar ook 'the next generation' heeft veel belangstelling voor wat hun ouders hebben meegemaakt. Lisa en Robina Kahn zijn nog van alles uit die tijd aan het uitpluizen en willen het boek nog vertalen in het Engels. Ze waren net als Trix de Graaf erg dankbaar voor de gastvrijheid van Jan de Groot bij hun rondleiding door het hele huis. Voor iedereen is het boek een prachtige bron van informatie en een goed uitgangspunt voor verder onderzoek. Zo blijft het verhaal over Het Kervel leven!