‘Effecten van oorlog nog steeds merkbaar in het leven van velen’

STEENDEREN – Op 4 mei herdachten inwoners van Steenderen, Toldijk en omgeving, samen met familieleden van slachtoffers, vertegenwoordigers van de gemeente Bronckhorst en kinderen van de Pannevogel in Steenderen de slachtoffers van de tweede wereldoorlog bij het monument bij het Aviko kantoor in Steenderen, het voormalige gemeentehuis. Koperblazers van Muziekvereniging Nieuw Leven onder leiding van Jan Visser zorgden voor de muzikale omlijsting.

Door Liesbeth Spaansen

Stef Groot Nibbelink sprak namens het 4 mei comité, onderdeel van Stichting Oranjecomité Steenderen en Stichting Oranjefeesten Toldijk over hen die slachtoffer werden in Nederland, Nederlands Indië, maar ook tijdens andere missies en oorlogen. “Vrijheid deel je met elkaar. In 2023 is het jaarthema daarbij ‘Leven met oorlog’. We denken aan oorlog in Oekraïne, leven met oorlog komt dan ineens toch heel dichtbij.” Herdacht werden de heren Besselink en Agterkamp, en de heer Beijer die in Nederlands Indië is gesneuveld.

“De oudheidkundige vereniging heeft aangegeven dat er meer mensen zijn die fors hebben geleden onder de tweede wereldoorlog. Vandaar dat ik die wil noemen. Meerdere Indiëgangers hebben geen warm onthaal gekregen bij thuiskomst. De joodse families Aussen uit Bronkhorst en de familie Philips uit Steenderen die gedecimeerd werden. De ondergedoken mensen die naar kamp Amersfoort gingen, maar vervolgens naar concentratiekampen gingen en daar onder erbarmelijke omstandigheden zijn omgekomen: de heer H.G. Bilderbeek, H.G Heusinkveld, H.G. Heusinkveld, W. Heusinkveld, G. Tijhof, C. van Lier en allen die geleden hebben en niet genoemd zijn.”

Gastspreker van het eigen 4 mei comité, Peter van Drunen ging in op het thema ‘Leven met oorlog’. “Doorgeven van oorlogservaringen is vaak een belangrijke vorm van verwerking en een manier om hun kinderen en kleinkinderen te waarschuwen voor het gevaar van oorlog.” 

Jongere generaties dragen ook de ervaring van recentere oorlogen met zich mee – dichtbij of veraf. Peter benadrukte de betekenis voor opvattingen over vrijheid en onvrijheid, omdat oorlog, historisch en actueel, grote impact heeft op de samenleving. “April 1980 ging ik als dienstplichtig militair voor uitzending naar Zuid-Libanon. Op dat moment was het land verwoest door een interne strijd en de oorlog met Israël. Afgelopen week ben ik terug geweest. Veel van toen was er niet meer. Wat ik wel zag waren de gevolgen van toen op het nu. Nog steeds leeft de oorlog in deze, vaak getraumatiseerde mensen. Het is van belang dat gesprekken over traumatische gebeurtenissen uit het verleden uit de taboesfeer worden gehaald.”

Naast het blijven praten over de oorlog, inclusief de verhalen over kampen en verzet, blijft het belangrijk te blijven herdenken, nu de eerste generatie oorlogsoverlevenden wegvalt. Ook vraagt hij zich af hoe mensen in oorlogen in Syrië en Oekraïne beïnvloed zijn door wat ze hebben meegemaakt. “Wat zijn de persoonlijke verhalen van al die ‘oude’ en ‘nieuwe’ Nederlanders? Op wat voor manier worden deze herinneringen nu overgedragen aan hun kinderen en kleinkinderen?”

Peter van Drunen besluit met de verhalen van Jan Agterkamp, Bernard Besselink en W.J. Beijer. “De grootste wens is uiteindelijk dat we meer naar elkaar gaan omkijken en oprechte interesse in elkaar tonen, ongeacht afkomst, etniciteit of religie. Dat we verder kijken dan onze eigen vierkante meter.”

Monique Manders, kleindochter van de heer Besselink droeg het gedicht ‘Blijvend herdenken’ voor. Drie leerlingen van De Pannevogel in Steenderen, Saar Harmsen, Rosa Rutten en Amber Besselink droegen hun zelfgeschreven gedichten voor. 

Het Taptoesignaal klonk voor de twee minuten stilte. Na het zingen van het Wilhelmus werden bloemstukken gelegd bij het monument, namens de gemeente Bronckhorst door wethouder Emmeke Gosselink en raadslid Marcel Westerink. De aanwezigen liepen in stille tocht van het monument naar de Algemene Begraafplaats, via het gedenkteken ’40-’45 bij de Willibrordkerk.

Stef Groot Nibbelink noemde op de begraafplaats de namen van de omgekomen vliegeniers en militairen. “Vele slachtoffers van de tweede wereldoorlog hebben niet eens een graf. Denk alleen maar aan de crematoria van de vernietigingskampen. Daarom blijven we zeggen: ‘Their name liveth forever more’.” In Steenderen zijn de graven van de sergeanten Williams, Brown, Cowgill, Sinclear, Francis en officer Sparling; de sergeanten Bowman en Wakeford, flight sergeant Duggleby, pilot officer Mc D. Barr en sergeant Bender; piloot Hajduk; luitenant John Gordon Kavanagh.

Alfons Bijvank speelde het Taptoe signaal ook hier en na een korte stilte, werden door twee kinderen van de Pannevogel, Torsten van Hal en Miel de Gelder gedichten voorgedragen.

Bij het geadopteerde graf legden Torsten en Miel bloemen, waarna zij de kaarsen aanstaken. Saar, Rosa en Amber legden de rozen bij de graven. Tot slot liepen de aanwezigen langs de graven waarna de herdenking ten einde was.

Vrede
Vrede is maar één woord
Zo vaak al gehoord
Maar ook soms mooie verhalen
Die je uit een boek zou halen
Het zijn maar vijf letters die je leest
maar de oorlog in Nederland is allang geweest
Vrede is voor mij vrijheid
Wat is vrede voor jou?
Saar Harmsen, 4 mei 2023

Het verdriet zit diep van binnen
Maar waar zit dat dan?
Ik wil het zo graag vinden
zodat ik het verwerken kan.
Zit het in mijn hart?
In een kamertje met een raam?
Dan zou ik het open zetten
dat het met de wind mee kan gaan.
Want aan onze vrijheid zit een verhaal
van velen die het leven lieten
zodat ik van mijn vrijheid mag genieten.
Rosa Rutten, 4 mei 2023

Onderduiken
Als in een oorlog,
in een koud meer,
je snakt naar adem
Je bent even boven water.
En dan moet je weer naar onderen
Je bent eindelijk boven,
je bent eindelijk vrij.
Overal feest, overal blij.
maar jij bent alles kwijt.
Miel de Gelder, 4 mei 2023