Oerend Smart | Pootje baden

wo 9 dec 2020, 10:27 Column

Eind vorige maand overleed zangeres Liselore Gerritsen op 83-jarige leeftijd. Op internet doken al snel links op naar waarschijnlijk haar bekendste lied, over de IJssel. Ze is geboren in Wichmond, naar de IJssel is het dan niet meer ver.

Namens dagblad de Stentor mocht ik in de jaren 2015-2018 een aantal keren (samen met de stuurman) gids zijn op het schip Nirvana dat van Deventer noordwaarts dan wel zuidwaarts de IJssel afvoer en terug. Ik vertelde over de natuur op en langs de rivier en besteedde aandacht aan bijbehorende poëzie. Liselores IJsselgedicht zat er steevast bij. Niet gezongen, dat wilde ik de opvarenden besparen, maar voorgelezen.

‘Iedereen heeft zijn rivier, en ik, ik heb de IJssel.’

Een dichtregel die er ongetwijfeld toe bijdroeg dat veel van de reizigers bewust of onbewust bij zichzelf te rade gingen: wat is eigenlijk mijn IJssel? En dat kwamen ze dan aan de stuurman en mij vertellen, soms in de microfoon zodat iedereen aan boord kon meeluisteren. Het varieerde van langere verhalen tot korte mededelingen. Een vrouw legde haar linkerhand op mijn schouder om na een seconde of tien met haar rechterhand te wijzen: ‘Kijk, daar om de bocht, dat witte huis, daar ben ik geboren.’ Een dochter stuurde een zelfgeschreven gedicht over haar ouders, haar vader had haar moeder leren zwemmen in de IJssel en daarna waren ze getrouwd. Ter hoogte van Fortmond heb ik het voorgelezen.

Eén keer voeren we tot voorbij Bronkhorst, zagen in de verte Doesburg al liggen. Liselores stukje IJssel dus. Zelf is ze er niet meer, maar de rivier en de route die ze aflegde – met de fiets misschien, van Wichmond naar het water – blijven voortbestaan. En natuurlijk dat lied, haar ‘glinsterende kinderdromen’. Het is opgenomen in het geheugen van de rivier.

De dag voorafgaand aan de eerste vaart was Vlok de hond mijn proefkonijn, ik oefende de woorden die ik op het schip wilde zeggen alsof zij het publiek was. Ze luisterde nauwelijks, evenals op Liselore had de rivier op de hond een onweerstaanbare aantrekkingskracht. Om in te zwemmen (veilig tussen de kribben) of pootje te baden. De hond toonde belangstelling voor vogels, maar wilde het liefst met de smienten, Canadese ganzen en zilvermeeuwen spelen, in plaats van ze rustig te observeren, wat mijn voorkeur heeft.

Op de eerste dag van deze maand is ze op 7-jarige leeftijd overleden. De pijn aan haar rechterachterpoot was onverdraaglijk geworden. Des te grager was ze, zolang het kon, naar de rivier gewandeld, het koele water werkte kalmerend, zeker op hete zomerdagen.

Zelf is ze er niet meer, maar de rivier en de route die ze aflegde – met ontembaar enthousiasme – blijven voortbestaan. En, in ons geheugen, haar glinsterende hondenogen.

Pootje baden deed ik van de zomer, nu is het te fris. Mensen zijn maar koukleumen. Honden en smienten hebben er geen moeite mee. Eendjes uit het noorden, wintergasten hier, ze zijn alweer gearriveerd. Zodra er honden naderen, zwemmen ze een stukje verder. De IJssel is ook hún rivier.

In de columns van journalist Sander Grootendorst staan mens en natuur centraal