André Spaansen, broer van Liesbeth is linkshandig. Eigen foto
André Spaansen, broer van Liesbeth is linkshandig. Eigen foto

‘Een op de tien mensen is linkshandig en toch is de wereld rechtshandig georiënteerd’

Algemeen

13 augustus is het internationale linkshandigendag

Door Liesbeth Spaansen

REGIO - Mijn vraag wie er linkshandig is en of diegene dat in het dagelijks leven als lastig ervaart, heeft op kantoor van Achterhoek Nieuws in Lichtenvoorde wel wat tongen losgemaakt, zo meldde linkshandig collega Nick Oostendorp. Er werd druk gediscussieerd en nagedacht over het verschil tussen links- en rechtshandig zijn. Want met welk oog kijk je eigenlijk door een microscoop en waarom is knipogen makkelijker met de linker- dan het rechteroog? Reden voor mijn vraag? Op 13 augustus is het internationale linkshandigendag.

Bij de meeste mensen is de voorkeurshand de rechterhand en de wereld is daarom rechtshandig georiënteerd, slechts één op de tien is links. Er zijn wel wat dingen lastig, zoals knippen met een schaar, het gebruik van een dunschiller of blikopener en het passeren van een OV-poortje op stations.
Of veterstrikken. Monique Jansen-Harmsen uit Vorden weet nog goed dat haar zoon Kars (9) moest leren veters strikken. “Ik deed het netjes voor en hij wist daarna niet hoe hij met de veters aan moest. Uiteindelijk heeft hij het geleerd van zijn oma, die deed het op een andere manier.”
Ook schrijven, gelukkig is dat niet meer verplicht met rechts -mijn moeder (88) moest het van de nonnen rechtshandig leren, mijn jongste broer André mocht links schrijven-, kan tot vervelende situaties leiden. Naast het met je hand over je werk vegen tijdens het schrijven -vooral met vulpen-, zijn ook de ringbanden en collegeblokken onhandig voor linkshandigen. Er bestaan trouwens ook geen linkshandige fotocamera’s, hockeysticks of bowlingballen. Producten voor rechtshandigen zijn overal te koop, voor linkshandigen zijn er de linkshandigenwinkels, veelal online.
Toch wordt linkshandigheid niet door iedereen als onhandig gezien. Soms zijn er ook voordelen aan. Creativiteit en vindingrijkheid bijvoorbeeld. Als je links bent, zou je meer gaan nadenken over hoe je iets gaat aanpakken, dat voor een rechtshandige zo vanzelfsprekend lijkt. Ook in verschillende sporten zoals tennis, handbal of voetbal kan linkshandigheid een voordeel zijn, omdat de tegenstander een aanval van rechts verwacht.

Erfelijk of toch niet
Over waar linkshandigheid vandaan komt, gaan de meeste deskundigen ervan uit dat het deels erfelijk is, of ze wijten het aan een natuurlijke variatie, net als haarkleur of lichaamslengte.
Rijksuniversiteit Groningen (RUG) kwam in 2015 naar buiten met resultaten van een publieksonderzoek naar linkshandigheid in samenwerking met het Weekend van de Wetenschap, waar 30.000 Nederlanders aan meewerkten. Factoren zoals creativiteit, gezondheid en persoonlijkheid werden bekeken in relatie tot linkshandigheid. Wat de onderzoekers dr. Reint Geuze, prof. Ton Groothuis en drs. Nele Zickert uiteindelijk het meest heeft verrast is dat niet zozeer links- of rechtshandigheid, maar de sterkte van de handvoorkeur, een relatie vertoont met de onderzochte eigenschappen.

Linkshandigendag
De eerste belangenvereniging voor linkshandigen is in 1975 in de V.S opgericht door de Amerikaan Dean R. Campbell. Hij vond het belangrijk ook een bepaalde dag uit te roepen tot ‘Linkshandigen Dag’ en hij koos voor 13 augustus, opzettelijk op een vrijdag, de eerste keer in 1976. De linkshandigendag is inmiddels internationaal, want steeds meer landen, sinds 1999 ook in Nederland, besteden die dag extra aandacht aan linkshandigen en de ongemakken waar zij mee te maken hebben.

Ervaringsdeskundigen
Bij Rita Nijkamp uit Lochem is linkshandigheid erfelijk. “Mijn vader was links en mijn dochter is dat ook”, vertelt ze. “Ik schrijf ook links, wat vroeger op school wel lastig was, toen we met pen en inkt moesten schrijven. Dan had ik vegen over het blad.”
Moest haar vader vroeger rechts leren schrijven, zijzelf en ook haar dochter hoefden dit niet. “Zij schrijft bovenhands en had vroeger een potlood met hulpstukje, maar dat heeft niet geholpen. Ik schrijf onderhands. Daarom mag ik op mijn werk vaker schrijven, want ‘jij hebt zo’n mooi handschrift’. Het is altijd leesbaar.”
“Linkshandige mensen zijn onhandige mensen zeggen ze”, lacht Rita. “Maar daar merk ik zelf niks van. Ze zijn vaak wel creatief. Ik ben handig met de naaimachine en heb veel geborduurd. Ik heb wel altijd een linkshandige schaar gehad.”
Ze ervaart verder weinig problemen met haar linkshandigheid. “Het enige lastige is als je met een groep zit te eten. Dan zit ik liefst links van de tafel of naast mijn dochter. En met een dunschiller voor de aardappelen heb ik wel moeite, wel geprobeerd, maar die heb ik niet meer!”

Nick Oostendorp uit Groenlo kan zowel met links als met rechts met een (Stanley)mes snijden. “Ik heb van kinds aan geleerd met mes en vork te eten en je hebt dan altijd je mes met rechts vast.”
Nick neemt de telefoon op met links. “Als ik dan iets moet opschrijven moet ik dus overpakken”, vertelt hij. Zijn moeder is linkshandig en schrijft eveneens links. Echt last heeft hij niet van zijn linkshandigheid. “Wel zat ik vroeger op school altijd over mijn geschreven tekst heen te vegen in het schrift. Dat was wel ongemakkelijk als je netjes moest schrijven. Vooral met vulpen, dan had ik de vingers blauw van de inkt.”
Als hij schrijft is het niet meer zo mooi als vroeger op school. “Sinds de jaren ’90 heb ik een computer en hoeft het ook niet meer. De eerste keer had ik de muis aan de linkerhand”, lacht hij. “Ik heb snel aangeleerd het ‘muizen’ met rechts te doen. Maar er zijn muizen voor linkshandigen en je kunt ook de knop van de muis omzetten. Linkshandigheid is deels een aangeboren aanleg denk ik, maar het is af te leren.”
Linkshandigheid kan handig zijn bij sporten, weet Nick die volleyballer is. “Als je competitie speelt en het tegenteam gaat ervan uit dat je rechtshandig bent, kan linkshandigheid een voordeel zijn. Maar competitie speel ik niet. Ik doe mijn opslag meestal onderhands maar wel met links.”
Of zijn linkshandigheid iets te maken heeft met creativiteit durft hij niet te zeggen. “Maar qua werk klopt dat wel”, bekent de grafisch vormgever van Achterhoek Nieuws. Ook is hij jaarlijks actief met het maken van een wagen voor de carnavalsoptocht en heeft meegewerkt aan het ontwikkelen van een escaperoom.

Voor Albert Schreuder uit Hengelo Gld. is linkshandig zijn geen last. “Ik loop tegen weinig problemen aan. Ik heb me aangewend om veel rechts te doen”, vertelt hij. Zo moest hij vroeger leren om met rechts te eten. “Dat kan ik nog steeds, al eet ik liefst met links. Maar mijn schietbeen met voetbal is rechts en ballen gooi ik harder met rechts. Eigenlijk ben ik ‘tweehandig’ want ook bierdrinken doe ik rechts.”
Voor Albert die in de techniek, robotica werkt is het vaak wel makkelijker om met links te werken. “Met een schroevendraaier of met sleutels. Soms kom je links ergens gewoon beter bij dan rechts, of in aparte hoekjes.”
Als fotograaf liep hij wel tegen een probleem aan: er bestaan geen linkshandige fotocamera’s. “Ik heb me aangeleerd om met rechts af te drukken. Of ik kantel eerst de camera voor een staande foto, dan rechts scherpstellen en links afdrukken.”

Ook Johan Braakman uit Lochem heeft het nooit als een last ervaren en of problemen gehad met zijn linkshandigheid. Niet op zijn varkenshouderij, niet op zijn werk als heftrucchauffeur en niet tijdens het uitoefenen van zijn hobby fotograferen, fietsen of dansen bij folkloristische dansgroep ‘De Iesselschotsers’ uit Steenderen.
“Tijdens een fly en drive-vakantie naar Ierland, had ik alleen maar voordelen van mijn linkshandigheid. Ik kon daar veilig links rijden, al was de bediening rechts, maar ik had een beter overzicht in het verkeer.”
Ook hij heeft voor linkshandigen kenmerkende herinneringen. “Ik mocht op school vroeger met links schrijven, maar had altijd vlekken op het papier, zeker als we met inkt moesten schrijven. Gelukkig kwam toen de balpen en toen was het over. Tegenwoordig schrijf ik niet veel meer, maar als ik word gebeld houd ik de telefoon links vast en als ik dan iets moet opschrijven houd ik de telefoon links aan het oor en schrijf ook links. Apart hé”, lacht Johan.
“Op ons varkensbedrijf houd ik gereedschap zoals een hamer wel links vast maar verder zijn alle machines rechts te bedienen. Het stuur van de heftruck zit links, maar de bediening rechts. Net als de koffiemachine in de keuken, al zit de aan/uit knop links. Ach, het sluipt erin en je went eraan.”
Als hij voetbalt schiet hij met links, maar fotograferen weer met rechts. “Ik heb een fotografiecursus gevolgd en heb geleerd de camera met rechts te bedienen. Toch wil ik ook graag met links vasthouden en scherpstellen en dan overpakken om rechts af te drukken.”
Hoewel hij ovenwanten ook echt iets voor rechtshandigen vindt, moet hij één groot ‘probleem’ toch even kwijt: “Ik erger me aan een koffiekopje of beker met reclame erop. Die moet je aan het rechteroor vasthouden met het plaatje naar je toe, anders zie je het niet. Ik pak zo’n kopje links vast en dan is het een saai kopje.”

Marloes uit Meddo en nu woonachtig in Duitsland is tijdelijk tewerkgesteld op Curaçao. “Ik ben als onderofficier beheer en bedrijfsvoering adviseur van mijn commandant.”
In 2006 ging Marloes bij de Koninklijke Landmacht. “Tijdens de Algemene Militaire Opleiding (AMO) is het normaal om rechtshandig te leren schieten en ik ben dus rechtshandig schutter”, legt ze uit. “Ik ben tot november op Curaçao. Er is altijd een compagnie van de landmacht op het eiland present, voor training maar ook voor ondersteuning waar nodig. Wij zijn rotatie 34, oftewel er gingen ons al 33 lichtingen voor. De ondersteuning in deze coronatijden is aangezien het toerisme volledig op zijn ‘gat’ lag en er daarom geen inkomsten waren. Het aantal coronabesmettingen op het eiland is relatief laag; elke vakantieganger/inreizende moet een negatieve testuitslag bezitten om het eiland op te mogen. Daarnaast ondersteunen we de voedselbank en helpen met pakken en verzenden van shoppers vol voedsel. Het orkaanseizoen is ook begonnen, dus bieden we ook daarbij ondersteuning.”
“Mijn werkzaamheden tijdens deze tijdelijke tewerkstelling/rotatie zijn hoofdzakelijk administratief, achter de computer en logistieke ondersteuning op de bus of vrachtwagen, dus mijn linkshandigheid komt alleen aan het licht als ik op een whiteboard wil schrijven en ik mijn eigen handschrift wegveeg”, bekent zij. “Er wordt altijd verbaasd gereageerd als ik formulieren moet ondertekenen. ‘Ben jij links?’ is dan de reactie.”
Ringbanden of collegeblokken zijn aan Marloes niet besteed. “Ik kreeg eens een tip om deze dan achterstevoren te gebruiken, maar dat vind ik niks. Op school kreeg ik vaak te horen dat ik heel netjes schrijf, voor een linkshandige.”
Marloes heeft zichzelf wel aangeleerd om ook rechtshandig te zijn. “Ik moest dat wel toen ik een gebroken arm had. Ik kan ook met rechts schrijven, maar verder ben ik in het dagelijks leven links, net als mijn jongste broer Gijs (ik ben de oudste van vier met twee jongere broers en een zus). We hebben er geen last van. Hoewel ik met strijken links begin en als ik er niet meer bij kan, neem ik rechts over. Apart hé.”

Gitaardocent Eduard Peelen uit Steenderen vertelt verschillende leerlingen te hebben gehad die linkshandig waren. “Eén weet ik nog goed. Deze leerling had al een jaar les op een ‘gewone’ gitaar. Hij speelde ook rechtshandig, maar toen ik vroeg om iets met ritmes te doen, lukte dat niet. ‘Dat kan ik beter met links’, zei hij. Bleek hij linkshandig te zijn”, vertelt Eduard. “Het ritmegevoel zit blijkbaar links. Ook drummers die linkshandig zijn, draaien soms hun drumstel om vanwege dat ritme. Het slaan op de trom kunnen ze zowel met links als met rechts, maar het ritme op de hihat, de bekken, is blijkbaar toch makkelijker met links.”
Er zijn speciale linkshandige gitaren. “Maar je kunt ook bij een gewone akoestische gitaar de snaren andersom doen. Dat kan weer niet bij elektrische gitaren. Hoewel Jimi Hendriks op een rechtshandige elektrische gitaar speelde die hij zelf ombouwde tot linkshandig, maar dat was wel een natuurtalent”, lacht hij. Eduard geeft aan dat het beter is om rechtshandig te leren gitaarspelen. “Dan kun je op elke gitaar spelen en hoef je niet altijd je eigen instrument mee te nemen.”
Les geven aan een linkshandige gitarist is wel gemakkelijk. “De leerling zit tegenover mij en is mijn spiegelbeeld. Dus wat ik met rechts doe, doet de leerling met links.”

Links onhandig?
Verschillende uitdrukkingen laten overigens een niet te positief beeld zien van linkshandigen. Wat te denken van iemand of iets links laten liggen: ergens geen aandacht aan geven, twee linkerhanden hebben: onhandig zijn, werk altijd laten mislukken of laat uw linkerhand niet weten wat uw rechterhand doet: als je een ander geld geeft kun je dat beter stilhouden want anderen hoeven het niet te weten. Dan kun je blijkbaar beter iemands rechterhand zijn: de belangrijkste assistent zijn. Linkshandigen zijn overigens blij met de uitdrukking ‘twee linkerhanden hebben’.

Linkerhand schudden
Voor zover het niet algemeen bekend is: scouts over de hele wereld schudden elkaar de linkerhand, de hand die het dichtst bij het hart ligt, als teken van vriendschap tijdens de installatieceremonie of vriendschappelijke bijeenkomsten.
Dit heeft zijn oorsprong in Afrika, waar kolonel Lord Baden-Powell voor Engeland mee vocht in de Boerenoorlog. Toen Baden-Powell de Zoeloekoning ontmoette, reikte hij zijn rechterhand aan. De Zoeloekoning bleef met zijn rechterhand zijn speer vasthouden en legde aarzelend zijn schild neer die als bescherming in de linkerhand werd gedragen. Door dit teken van vertrouwen konden de mannen elkaar de linkerhand schudden. Toen Robert Baden-Powell in 1907 de inmiddels internationale jeugdorganisatie scouting oprichtte werd het schudden van de linkerhand een van zijn scoutingprincipes.
De handdruk wordt meestal niet gegeven als scouts niet in uniform zijn. Nu in coronatijd is de handdruk vervangen door het geven van een elleboogje, maar wel met de linkerarm.


www.linkshandigendag.nl
www.linkshandig.info
www.rug.nl

Bekende linkshandigen
Wopke Hoekstra (Minister van Financiën)
Thomas Acda
Pierre Bokma
Jan des Bouvries
Hans van Breukelen
Robert ten Brink
Johan Cruijff
Willem van Hanegem
Paul de Leeuw
Victor Mids (Mindf*ck)
John de Mol
Ruud van Nistelrooy
Winston Post
Rembrandt van Rijn
Vincent van Gogh
Paskal Jakobsen (zanger van Blof)
Koning Willem-Alexander
Prinses Amalia
Prinses Marilene
Dochter van Marilène, Anna
Prinses Laurentine
Dochter van Laurentine, Eloise
Prins Floris
Prins Maurits
Kasper van Kooten
Coen Swijnenberg (Radio 538)
Domien Verschuuren (Q-Music)
Frederique Spigt
Anne Govaert (Krezip)
Kamagurka (allround kunstenaar)
Koen Wauters (van Clouseau)
Gert Verhulst (Presentator)
Leonardo da Vinci
Julius Caesar
Beethoven
Diego Armando Maradonna
Lionel Mesi
Barack Obama
Bill Clinton
George H. Bush sr.
Bill Gates
Tom Cruise
Phill Collins
Kurt Cobain (Nirvana)
Judy Garland
Paul McCartney
Ringo Starr
Lou Rawls
Marilyn Monroe
Niall Horan
John McEnroe (Tennisser)
Martina Navratilova (Tennisster)
Julia Roberts (Actrice)
Jerry Seinfeld (Comedian)
Justin Bieber
Lady GaGa
George Michael
Eminem
Pink
Wolfgang A. Mozart

Fotograaf Albert Schreuder kantelt zijn camera voor een staande foto, stelt rechts scherp en drukt links af. Foto: Tamara Schreuder-Hissink
Prinses Amalia is linkshandig maar schudt handen met links en rechts. Foto: Liesbeth Spaansen

Advertenties doorgeplaatst vanuit de krant