Opgroeien zonder moeder

Voor ‘Een nieuwe tijd! Wederopbouw in de Achterhoek’ vertellen (oud)-inwoners over opgroeien, werken en wonen in de Achterhoek in de periode 1940-1965. Sandra Ankersmit schreef dit verhaal over haar schoonvader Bennie Ankersmit, op basis van een oral history-interview afgenomen in oktober 2019. Bennie is getrouwd met Marietje en heeft eerst in Baak, later in Toldijk gewoond. Nu wonen ze in Hengelo. Het gaat over de harde realiteit van toen, over kinderen die geen keus hebben dan hard werken, doen wat nodig was. Maar ook over zorg voor elkaar, noaberschap, naar elkaar omzien en verder helpen.

Hoe een kind meewerkte in de jaren van de wederopbouw

Bennie Ankersmit werd geboren op 29 april 1945 aan de Krommedijk in Hengelo. Bennies moeder overleed toen hij drie jaar was, vader bleef achter met zes jonge kinderen.
Terwijl de eerste landbouwwerktuigen hun intrede deden moest het meeste werk nog met de hand gebeuren en werkte iedereen mee om het hoofd boven water te houden. De ruilverkaveling bood nieuwe kansen aan boeren.

Gezin zonder moeder
“Mijn vader werkte in de bouw, maar nadat mijn moeder overleed kocht hij een paard en ging met een wagen de melkbussen ophalen bij de boeren, dan was hij ’s middags thuis. We hadden zelf een paar kippen, een paar melkkoeien en een paar fokvarkens. Met het rijden van de melkwagen verdiende hij weinig, maar het schijnt dat je met zo weinig geld toen kon rondkomen. Een pond suiker kostte toen bijvoorbeeld maar 2 cent.

We hebben hulp gehad, voor het huishouden en voor de kinderen. Mijn oudste zus heeft achteraf gezien wel een hoop werk gedaan bij ons; ze deed de was, maar ze werkte ook bij een ander gezin met twaalf kinderen. We gingen allemaal al jong werken, want je moest geld verdienen.

Op een zaterdagochtend, toen mijn vader met de melkwagen weg was, ben ik als kleine jongen alvast knollen gaan plukken. Ik had bij Hilderink paard en kar geleend en toen mijn vader thuis kwam had ik al een hele kar vol knollen achter het huis liggen. Maar omdat ze nog lang niet droog waren, wilde het zand niet van die knollen af. Daar is vader wel een week druk mee geweest!”

De eerste tractor op het land
“Toen ik veertien was en twee jaar landbouwschool had gehad, heeft mijn vader me verhuurd aan een boer in Toldijk. Een contract liep destijds van 1 mei tot 1 mei.

De boer had voor het graan maaien een binder, die meteen touw om de garven deed en die garven moest ik aan de gaste zetten. Vroeger werd de binder getrokken door drie grote Belgische paarden, het was zwaar werk. Er liep één man bij om de paarden te sturen en er zaten er twee op de binder. Nu zette de buurman de tractor ervoor: een rode Ferguson, met zo’n vierkante neus! Met één man op de trekker was er een knecht minder nodig. De buurman heeft die zaterdagmiddag bijna twee hectare gemaaid.

Als knecht was je nog maar een jonge jongen en je kon veel werk verzetten. Je durfde ook niks te zeggen. Ik verdiende destijds 37 en een halve gulden in de maand. Tot ik bij buurman Hilderink 75 gulden kon verdienen. Toen is die boer waar ik werkte naar mijn vader gegaan. Hij zei: jouw vader heeft jou verhuurd tot 1 mei. Maar ik ben niet meer terug gegaan.”

Ruilverkaveling
“Ik wilde graag boer worden op de Bakermark. Wij hadden drie en een halve hectare grond in Hengelo. Wij gingen op de brommer rond, mijn vader en ik, op zondagmiddag langs boeren om te vragen of ze wilden meewerken. Via een driehoeksruil met een boer uit Wichmond en een boer uit Steenderen kreeg ik grond op de Bakermark en hebben we alle drie grond gekregen waar we wilden. Dat was in 1968, toen Jan Janssen de Tour de France heeft gewonnen!”

Slot:
Gevraagd naar zijn toestemming laat Frans Hilderink, kleinzoon van de buurman uit het verhaal weten: “Bennie was als vlotte, hardwerkende jongen een zeer welkome arbeidskracht op het boerenbedrijf van mijn grootouders. Maar er was ook zorg onderling als buren. Je hielp elkaar, met werk, met eten, … Dat deed je gewoon.”

Bronvermelding:
Wikipedia ‘Ronde van Frankrijk 1968’; Jan Janssen was de eerste Nederlandse Tourwinnaar in de geschiedenis. Overigens was de Tour van 1968 de eerste die op de Nederlandse televisie werd uitgezonden.
Elema; Ir. H.M; Oosterhoff; E., ‘Landbouwtractoren 1920-1950’, Uitgeversmaatschappij Misset, Doetinchem.