De verrassende geschiedenis van een Achterhoekse dominee
Algemeen'Een beerput die geen doofpot werd'
HENGELO – Het is één van de oudst bekende zaken in Nederland waarbij een kerkelijk ambtsdrager vanwege zijn seksuele mores is ontslagen. Heel bijzonder hoeveel materiaal over deze zaak bewaard is gebleven. Auteur Alice Garritsen ontdekte tijdens familieonderzoek de verrassende geschiedenis van de Achterhoekse dominee Henricus Rumpius. Zijn dienstmeid Geertruij deed haar beklag over hem. Zij schreef het boek 'Een beerput die geen doofpot werd', wat vanaf 1 november 2019 landelijk verkrijgbaar is.
Ontslag van een dominee
In 1688 is het dan zover. Na ruim vijf jaar procederen valt in Hengelo Gld. definitief het doek voor ds. Henricus Rumpius. Al in 1682 deed zijn dienstmeid Geertruij haar beklag over hem. Niet lang daarna wordt hij geschorst van het bedienen van het Heilig Avondmaal.
De Classis Zutphen, de regionale kerkvergadering, weet van wanten, maar de Gelderse Synode is het niet met haar beslissing eens. De plaatselijke kerkenraad is verdeeld, en de lidmaten zijn dat ook. Een en ander mondt uit in een situatie waarin de landdrost, de bestuursambtenaar, zich genoodzaakt ziet in te grijpen door de kerkdeur op slot te houden. Zelfs de president van het Hof van Gelre raakt erbij betrokken.
De gerechtelijke procedures
Het verhaal volgt de loop van hoe de Kerk en de wereldlijke overheid omgaan met een drama dat ook vandaag de dag nog herkenbaar is. Dit alles niet zonder intriges. Vanuit het adagium 'de aanval is de beste verdediging' begint de dominee prompt na zijn schorsing een rechtszaak tegen Geertruij. Zijn aanklacht luidt kort gezegd: laster. Tegen het vonnis gaat de dienstmeid in beroep bij het Hof van Gelre. Ook de overheid begint een zaak, een strafzaak: voor zover bekend de oudste zaak in Nederland waarin Justitie een kerkelijk ambtsdrager vanwege zijn seksuele gedrag is gaan vervolgen.
De dorpsgemeenschap
Tijdens de verschillende processen haalt pastoor Rumpius oude koeien uit de dorpssloot die er anders gegarandeerd in waren blijven liggen. Dit om getuigen verdacht te maken die belastende verklaringen over hem hebben afgelegd. Daarmee zorgt hij voor onderlinge tegenstellingen in het dorp. Heel bijzonder hoe gedetailleerd de getuigenissen van de dorpelingen zijn en zo tevens een beeld schetsen van het tijdvak. Van hoe het ging zoals het ging. Ook de plaatselijke rechter speelt een rol. Sommigen noemen hem partijdig.
Arm en rijk
Ds. Rumpius wordt daarnaast beschuldigd van blasfemie, Godslastering. Hiermee geeft het boek meteen ook een voetafdruk van de godsdienstkwesties van die tijd. Uiteraard gaat het ook over 'eer, goede naam en faam', en over arm en rijk; de dominee kan immers een advocaat betalen. En over zijn Hengelose familieleden. Tot op de dag van vandaag prijkt zijn naam op de lijst predikanten in de Hengelose Remigiuskerk. Erachter staat 'Ontzet'. De reden daarvan is nu bekend.
Over de auteur
Alice Garritsen (1953) is al jaren bezig met haar familiegeschiedenis. Bij toeval is ze daarbij op dit bijzondere verhaal gestuit, op ruim 7000 bladzijden oud-Nederlands handschrift opgetekend. De auteur was 25 jaar samensteller van Pyttersen's Nederlandse Almanak, en sinds 1984 redacteur van de Pius Almanak, Jaarboek Katholiek Nederland.
Bibliografische gegevens
'Een beerput die geen doofpot werd, Hengelo (Gld) 1682-1688: het ontslag van dominee Rumpius' verschijnt op 31 oktober 2019 onder ISBN-nummer 9789492723642 bij Het Boekenschap in Zelhem. De eerste drie hoofdstukken van het boek zijn te lezen via het inkijkexemplaar op de site, waar het ook te bestellen is.
www.hetboekenschap.nl/beerput
