Een stralend grijs 2019 gewenst!

Zwart op wit stond het beschreven in mijn geschiedenisboeken, geïllustreerd met zwart-wit foto's: de opkomst van Adolf Hitler, het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog en die onmenselijke Holocaust. Misschien wel de zwartste bladzijde uit onze geschiedenis. Geloven deed ik het wel, maar écht bevatten niet.

De impact werd duidelijker nadat ik tijdens een werkweek in mijn middelbareschooltijd een bezoek bracht aan vernietigingskamp Auschwitz. De zwart-wit foto's uit de boeken veranderden in gekleurd bewijsmateriaal. Niet eens zozeer de gaskamers, maar de enorme hoeveelheid koffers, kleren, protheses en haren, tentoongesteld in vitrines, maakten een enorme indruk op me. Mensen waren hier aan de lopende band de dood ingejaagd door inderdaad: mensen. Daders en slachtoffers waren van hetzelfde soort: mensen van vlees en bloed, met hersenen en een geweten.

Ik weet niet of het de jeugdige onwetendheid was of het onbewust in goed of fout - zwart of wit - denken, dat ervoor zorgde dat ik me er helemaal niets bij voor kon stellen dat een mens, wat zeg ik, duizenden mensen in staat zijn een ander mens deze gruweldaden direct of indirect aan te doen. De Holocaust bleef lange tijd, ook na mijn bezoek aan Auschwitz, een ontzettende ver-van-mijn-bed-show. Iets dat wij, de goede mensen van nu, in een heel diep zwart gat hadden weggestopt. Deze afgrijselijke gebeurtenissen hadden zich in mijn ogen in een hele andere wereld afgespeeld, door toedoen van een soort mensen dat nu niet meer bestaat.

Iets als een Holocaust op gang brengen, dat konden mensen uit mijn wereld niet. Vooral als ik het me wat minder abstract probeerde in te beelden, kon ik niet voorstellen dat zelfs de meest nare persoon die ik uit mijn omgeving kende, in staat zou zijn om een mens waarin hij zichzelf zou herkennen, kan martelen, verkrachten en uiteindelijk zelfs vermoorden. Dat konden alleen die enkelingen waar TBS voor was uitgevonden. De mens zoals ik die kende, zag ik namelijk als een vredelievend wezen. Ik was me ervan bewust dat we de fout in konden gaan. En behoorlijk ook soms, maar dat grote groepen normale mensen hele gekke dingen kunnen doen, daar geloofde ik niet in.

Nu ben ik er wel eens bang voor dat juist het kwade - het zwarte in de mens - het dreigt over te nemen van het goede. Het is namelijk heel gemakkelijk om te haten en veroordelen, heel duidelijk maar een kant van het verhaal willen zien, ergens voor of tegen te zijn. Of het nou gaat om mondiale en abstracte zaken als het klimaat of dichter bij huis de minder abstracte Pietendiscussie: we zien het graag als zwart of als wit. Zo lang dat bij onschuldig verbaal armpje drukken aan de bar blijft, is er niet veel aan de hand. Na een glas bier is de angel er dan meestal wel uit.

Maar krijgen we het gevoel dat onze eigen positie verslechtert, in veel gevallen financieel, dan gaat jaloezie al gauw over in afgunst en als de eigen situatie nog minder florissant wordt, kan afgunst zelfs omslaan naar haat. In het dagelijks leven gebeurt het op kleine schaal. Wie heeft er nou nog nooit gehoord of zelf meegemaakt dat die goed presterende nieuwe collega de tent wordt uitgejaagd door de ouwe garde. Bang dat we zijn om onze baan te verliezen. Om maar als beste uit die strijd te komen, een veilige haven te creëren, veroorloven we onszelf soms veel, ten koste van anderen.

Maar ook in groter verband, als het bijvoorbeeld economisch even minder voor de wind gaat of wanneer tradities en cultuur in onze ogen dreigen te veranderen, gebeurt het dat we onszelf tot een superieure groep rekenen en lijken de andersdenkenden en nieuwkomers alleen maar kwaad te kunnen doen. Parallellen tussen het heden en verleden mogen misschien niet worden getrokken, maar ik hoop dat we in 2019 ons met z'n allen wat meer bewust gaan zijn van de relatief goede situatie waarin we leven en dat we met z'n allen wat meer ons best gaan doen om elkaar te begrijpen en te helpen. Dat vraagt misschien meer moed en energie dan afkeuren, maar zal uiteindelijk veel goeds brengen.

Als redactie zullen wij in onze kranten het nieuws en de gebeurtenissen ook komend jaar weer zwart op wit blijven zetten. Het is aan ons allen om tussen de regels door de nuance, het grijs, te willen zien. Een heel mooi 2019 gewenst!

Gerwin Nijkamp
Hoofdredacteur