Zwaleman | Schoolmeester

Schoolmeester

Hij hoorde bij de laatste, zo niet de allerlaatste echte schoolmeesters van de Achterhoek. Bij de mensen die al voor de klas stonden toen het woord leraar nog was voorbehouden aan het middelbaar onderwijs. Die zelfs het woord onderwijzer liever niet gebruikten, omdat ze de benaming meister chic genoeg vonden. Han Leerink, vorige week gestorven op 91-jarige leeftijd, stond bijna veertig jaar (van 1946 tot 1985) voor de klas op het kleine dorpsschooltje in Noordijk bij Neede, waarvan hij het grootste deel van die tijd ook hoofd was. Let wel: hoofd! Het woord directeur nam hij nooit in de mond. Voor zijn vele oud-leerlingen en zelfs voor de meeste jongere Noordijkers bleef hij trouwens tot zijn dood altijd gewoon 'de meister'.

Ik zei het al: een echte schoolmeester. Zo eentje die in het dorp zelf woonde, pal naast de school zelfs, zodat leerlingen en ouders hem ook buiten schooltijd konden vinden. Iemand wiens werkterrein veel groter was dan de school en het speelplein. De in Varsseveld geboren Leerink was van de onderwijsgeneratie voor wie het er gewoon bij hoorde, dat je als schoolhoofd zitting had in de besturen van allerlei verenigingen en commissies. En dat je echtgenote (in de Achterhoek vaak de juffrouw van de meister genoemd) soortgelijke verplichtingen had. Gelukkig was Leerinks Varsseveldse jeugdliefde en eerste echtgenote Willy (al in 1976 overleden) wat dat betreft ook uit het goede hout gesneden.

Schoolmeesters, zeker in de wat kleinere dorpjes, waren de spil van het dorpsleven. Ze waren betrokken bij alles wat er gebeurde, stonden bijna altijd vooraan. 'Papa is de burgemeester van Noordijk', zeiden Leerinks dochters gekscherend. Toch zag hij zijn werk op school als het meest belangrijk. En het behoud van die school stond op de allereerste plaats. Want het is echt niet alleen van deze tijd dat scholen dicht gaan, omdat ze te weinig leerlingen hebben. Het Noordijkse schooltje hing in Leerinks tijd diverse keren sluiting boven het hoofd. Een beetje afhankelijk van welke onderwijsminister het voor het zeggen had, lag het leerlingenaantal net onder of net boven de streep. Voor het Noordijkse schoolhoofd was het steeds weer een uitdaging om er net boven uit te komen. Daarvoor deed hij veel. Het was bijna een sport om potentiële leerlingen voor de neus van collega's weg te kapen.

Schoolmeester 24 uur per dag, zeven dagen per week. Kom daar nu nog maar eens om. Leraren in hert basisonderwijs werken tegenwoordig het liefst parttime. Zeker de vrouwen en die zijn veruit in de meerderheid. En leraren die nog in kleine dorpjes willen werken, wonen daar bij voorkeur niet. Om privacy-redenen. Best begrijpelijk, maar toch…..

Als zovelen van zijn generatie maakte Leerink in zijn leven twee oorlogen mee. De tweede, de strijd in 'ons Indië' die geen oorlog mocht heten maar politionele actie, heeft waarschijnlijk de grootste impact gehad op zijn leven. Al sprak hij er nooit over, zelfs niet in huiselijke kring. Wel schreef hij een boekje over de belevenissen van hem en van andere Needse jongens in dat verre Indonesië. Een werkje dat boeiend en leerzaam is, maar gespeend van emoties. Die emoties toonde hij pas in de laatste jaren van zijn leven. Toen de meesten van zijn kameraden van weleer hem al waren voorgegaan, met inbegrip van zijn makker voor het leven Bart.

De 'Oale Schole' in Noordijk is tegenwoordig een soort oudheidkamer. Maar wie zijn ogen even dicht doet kan er nog het gejoel horen van de dorpskinderen. Ruikt nog die specifieke lucht, die mengeling van krijt, inkt en op de verwarming drogende kinderjassen. Bij de ingang staat een houten bankje. Het werd er drie jaar geleden geplaatst ter herinnering aan Han Leerink. De laatste echte schoolmeester van Noordijk. En misschien wel van de Achterhoek.